I wonder who Ane Bell is, 1894.

HE WEHI NO MISS. ANE BELL.

1

Hanohano Mana i ka uhiwai
Haaheo i ka liko o ka mamane
O ka noe a ka ua kikoni ili
Me he la o kuu aloha kekahi
Akahi ka manao a hoonioni
E uila ke aloha pili me au
Heaha nei hana a ka nui manu
Hauwalaau nei puni Waimea
Aohe hana a ka wai koiawe
Lana malie i ka poli o Malio
Ua like a like me ke Aniani
Ka alohi i ke alo a o Maukele
Haina ia mai ana ka puana
O Ane ka wahine nona e ka lei. Continue reading

Advertisement

Queen Emma travels to Lake Waiau, 1882.

EMMA KALELEONALANI AT KOHALA.

On Friday last, there was held a large feast at Halawa, at the residence of H. Hook, for the Queen Emma Kaleleonalani, and after this delight, the royal procession continued on that twilight and slept that night at the residence of James Kaai. Continue reading

A set of mele including “E aha ia ana o Maunakea,” composed by Lioe Kaanaana of Waimea for Ane Bell, 1894.

[The title is illegible in the digital copy. Hopefully all of the newspapers can get clearly scanned one day before it is too late.]*

1.

Hanohano Mana i ka uhiwai
Haaheo i ka liko o ka mamane
O ka noe a ka ua kikoni ili
Me he la o kuu aloha kekahi
Akahi ka manao a hoonioni
E uila ke aloha pili me au
Heaha nei hana a ka nui manu
Hauwalaau nei puni Waimea
Aohe hana a ka wai koiawe
Lana malie i ka poli o Malio
Ua like a like me ke Aniani
Ka alohi i ke alo a o Maukele
Haina ia mai ana ka puana
O Ane ka wahine no e ka lei.

2.

E aha ia ana o Maunakea
Kuahiwi alo pu me ke kehau Continue reading

Lake Waiau atop Mauna Kea is frozen, 1906.

THE FIRST TIME LAKE WAIAU IS SKATED UPON.

When Mr. Eben Low of Waimea, Hawaii, arrived in town, some news about Mauna Kea was heard. According to him, because the ice on the top of Lake Waiau [ka moanawai o Waiau] is frozen solid, it can be walked upon.

The freshwater lake Waiau is a lake atop Mauna Kea, about 15,000 feet above sea level, which is covered with ice, which visitors walked upon. The thickness of the ice was tested by digging, but after digging for two feet, the travellers gave up continuing to dig. Continue reading

Queen Kapiolani, Mele, Maunakea, and a new site to check out, 1878/2013.

He Inoa Lei no ka Moiwahine Kapiolani.

Aia i Haili ko lei nani,
O ka nu-a Lehua i Mokaulele,
O ka papahi lei o ka aina,
Ke kuia mai la e ka Puulena,
E ka makani huli ala o ka lua,
Puia i kai o Hilo Hanakahi,
Hookahi hoi oe hookahi au,
Ka nahele aloha o Paieie,
Noho mai hano o Uwekahuna,
Ka uwahi moe o Kilauea,
Kupu mai ka manao lia i ka nani,
I ka papa lohi lua o Maukele,
O ka lohi mai kau e Wahinekapu,
Ei ae ka makani o ka Ulumano,
Nana i kuilima mai i kanehele,
Like aku ai me ka nuku o ka manu,
Owai hoi kai ike ia Maunakea,
Aohe ona lua e like ai,
Haina ke Lii nona ka Lei—
O Kapiolani i ka iu o na moku.

Aia i Lihau ko lei nani,
O ka nu-a Lehua i poe i ka manu,
Ke loku mai la i ka lau makani,
Na hono o Lele na lai,
Luana i Hauola kahi manao,
I ka lai hulilua o ka Maaa,
Hanohano ka opua i ka malie,
I ke kau a ke ao i Maunalei,
A he lei hoi no ua lai nei,
No ka nalu haihaimaka o U-o
Ke noho nei no au i ka lulu,
Me na lai elua a ka manu,
Alia oe la e Haleakala,
E alai nei ia Kauiki,
Ua maikai ke alo o Piiholo,
I ka noho a ka Ua Ulalena,
Haina ke Lii nona ka Lei—
O Kapiolani i ka iu o ka moku.

Aia i Nuuanu ko lei nani,
O ka Ahihi popohe i kanahele,
Ke hakua mai la e ke kiowao,
Hoolawa i ka pua o ka Makahala,
E hooma-u nei i ke oho Palai,
Maikai ka hana a Waipuhia,
Wehiwehi Lanihuli i ke kawelu,
Ipu loku i ke alo o na pali,
Pau ole ke onaona o Kekele,
I ka ahui pola o ka Hinano,
Hanohano Mololani i ke ehukai,
I ka hana a ka Ua Apuakea,
Akea ka ohu i na kuahiwi,
Ma ke kakai pali o Maunawili,
He aloha ia wai anu i ka ili,
I ka uwalo a ka leo o ke kahuli,
Haina ke Lii nona ka Lei—
O Kapiolani i ka iu o ka moku.

Aia i Mana ko lei nani,
O ka ohai o Papiohuli,
I pili koolua no ke kaunoa,
Nonono ula i ka Wailiula,
Ina paha oe e ike ana,
I ka holu a ka ulu o Kaunalewa,
Ike la paha oe i ka mea nani,
I ka punohu ula i ka moana,
He elele waha ole kai hiki mai,
Na ka Iwi ai lehua o kanahele,
I ka ike ana iho lana ka manao,
I ka hea a ka leo o ka Waikini,
Kau aku ka manao no Wailua,
O ka wai hooipo i ka pua hau,
Aole ka heluna no Waimea,
Ua like laua me Makaweli,
Haina ke Lii nona ka Lei—
O Kapiolani i ka iu o ka moku.

Aia i Europa ko lei nani,
O ka pua kalaunu o Ladana,
Ke luhia mai la e Inia,
Ka anapa ka Rukini e ike,
I ka hulali a ka momi me ke daimana,
Me e o ka nani ke ike aku,
Kohu me he wai e ale ana,
Ka alohi i ke alo o Mekiko,
Me he a na ka Hokuwelowelo,
I ka ili kai o ka Pakipika,
Ke lawea mai la e ke Kiakolu,
E ka laina mokuahi o ka Hema,
Kuua mai ka nai i pau pono,
I lai ka helena a ka Wahine,
I ike mai ai na mokupuni,
I ko la nui hao a paihi,
Haina ke Lii nona ka Lei—
O Kapiolani i ka iu o ka moku.

Ala i ka opua ko lei nani,
O ke anuenue pipio iluna,
Haaheo i ka mea na liilii,
Aweawe ula i ka maka o ke ao,
A he like a like me ka onohi,
Me ka punohu ula i ka malie,
Ke halia mai la e ka noe anu,
Me ke ala koi ula koi aweawe,
Ulumahiehie i ka ua noe,
I ka Ehukai o Kulanihakoi,
A he kahiko ia no ia nei,
No ka pua kapu i ka iu o Lono,
I kukupu a pua ma ka Hikina,
I uwe i Hawaii moku o Keawe,
Ua kau ae la i Makanoni,
I kahi a ka la i puka mai ai,
Kaeha ka hana a Hanakaulua,
I ka oliko pua i ka malie,
Haina ke Lii nona ka Lei—
O Kapiolani i ka iu o ka moku.

Ma Italia ko lei nani,
O ka opuu liko o ke Kalaunu,
Ua hana noiau ia e Farani,
Kinohinohi lua ke ike aku,
Ka onohi o ka hoku daimana,
Ma ka puuwai o Perusia,
Ua like me ka wai o Niakala,
Ka pipio i ke alo o Nu Ioka,
Ke hiia mai la e ka uwila,
E ke telegarama hai manao,
Aia ilaila ko’u iini,
I ka lono a’u i hauoli ai,
A lawe au la lilo ia nei,
Paa pono ka helua me Hawaii,
Ilaila oukou e ike ai,
O Hilo nei ua kau ka hoaka,
Haina ka Wahine nona ka Lei—
O Kapiolani i ka iu o ka moku.

Teliihoohie.

[I was reminded of this set of lei chants for Queen Kapiolani by a post on a relatively new site with information about Hawaii past and present. Check out the recent post on Maunakea and much more by Nanea Armstrong Wassel, right here:

http://instagram.com/naneaarmstrongwassel

This mele is also printed in the very next issue of Ko Hawaii Pae Aina, 10/12/1878, p. 4, with some variation.]

(Ko Hawaii Pae Aina, 10/5/1878, p. 4)

He Inoa Lei no ka Moiwahine Kapiolani.

Ko Hawaii Pae Aina, Buke I, Helu 40, Aoao 4. Okatoba 5, 1878.